28 maart 2010

over voedsel 1

Bij het samenstellen van ons weekmenu probeer ik zoveel mogelijk te werken met verse producten en ik gebruik zo min mogelijk dierlijke ingrediënten. In die zin vertelde het boek In Defence of Food me weinig nieuws. De centrale boodschap: Eet voedsel. Niet teveel. Voornamelijk plantaardig. Deze clou wordt al in het voorwoord weggegeven, dus je zou bijna veronderstellen dat het boek verder niet de moeite waard is. Maar het tegendeel is het geval.

Vooropgesteld: ik hou van lezen over voeding. Dat is een eerste voorwaarde om het boek van Michael Pollan maar enigszins interessant te vinden. Maar voldoe je daar aan, dan is het boek wat mij betreft een echte aanrader die behoorlijk aan het denken zet over onze Westerse voedingsgewoonten en de effecten daarvan op onze gezondheid. Ik zal hier geen uitgebreide boekbespreking houden, maar een aantal thema's die Pollan aanroert hebben mij aan het denken gezet over de manier waarop ik tegen eten en gezondheid aan kijk. Ze hebben me zelfs zodanig aan het denken gezet dat ik het waarschijnlijk niet bij één stukje ga houden.

Ondanks de toenemende kennis die we hebben over voeding en gezondheid zijn mensen er in de afgelopen vijftig jaar niet gezonder op geworden. Uiteraard speelt daarbij een grote rol dat we met zijn allen minder zijn gaan bewegen en dat we te veel voeding eten dat zo zwaar bewerkt is dat er weinig voedingswaarde meer over is.

De eyeopener die Pollan me meegeeft is dat voeding tegenwoordig zelden "holistisch" wordt bekeken, maar meer als een verzameling voedingsstoffen. Het beeld is ontstaan dat je bij wijze van spreken net zo goed wat capsules kunt slikken die je helpen aan je aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Of nog beter: kies de producten waar de gezonde voedingsstof aan is toegevoegd (vruchtensap met extra vitaminen en calcium, eieren met omega 3 en 6 vetzuren, gebakken in margarine met plantestorol, een mierzoet "yoghurtdrankje" met probiotica). Door niet te denken in voedsel maar in voedingsmiddelen is een menu samenstellen een chemische exercitie geworden die weinig meer van doen heeft met traditie, cultuur of gezelligheid. Of het bij elkaar verzamelen van de benodigde voedingsstoffen ook in positieve zin bijdraagt aan onze gezondheid valt sterk te betwijfelen. De cijfers over diabetes, obesitas, hart- en vaatziekten lijken het tegendeel te beweren.

Uit een aantal voorbeelden die Pollan geeft, blijkt hoe pervers de rol van de voedingsindustrie soms is bij het promoten of juist tegen houden van bepaalde wetenschappelijke bevindingen over gezonde voeding. Het meest frappante voorbeeld vond ik een onderzoek uit 1977. Een onderzoekscomité onder leiding van een senator had opdracht gekregen om de kwestie van voeding in relatie tot chronische aandoeningen te onderzoeken. Dit zou moeten leiden tot nieuwe voedingsrichtlijnen in de VS.
Eén van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek was, dat er een verband bestond tussen de toenemende consumptie van (vet uit) vlees en zuivel en toename van hart- en vaatziekten in de 20ste eeuw. De hoofdaanbeveling van het onderzoek was dan ook om de consumptie van rood vlees en zuivel te beperken. De Amerikaanse vee- en zuivelindustrie verklaarde het comité en de senator de oorlog. Gevolg: de senator moest zich terugtrekken en het rapport werd herschreven tot een advies om "die soorten vlees, vis en gevogelte te kiezen, die bijdragen aan het reduceren van de verzadigd vet inname".

Dit had twee gevolgen die tot op de dag van vandaag doorwerken: er zal niet meer geadviseerd worden om minder van een bepaalde voedselsoort te eten uit angst dat de boodschapper in kwestie wordt gelyncht door de betreffende industrie. En onderzoekers hebben geleerd dat het veiliger was om over voedingsstoffen te spreken dan over concrete voedselsoorten. En met het uitlichten van bepaalde voedingsstoffen als "goed" (vitamines, omega-3 vetzuren) en "slecht" (verzadigde vetten, slechte koolhydraten) zijn rare diëten ontstaan die zich richten op het volledig uitsluiten van bepaalde stoffen of het vermijden van bepaalde combinaties.

Nu is het boek van een Amerikaanse auteur dat gaat over de Amerikaanse voedselindustrie, maar in hoeverre is het ook relevant voor de Nederlandse situatie? Zijn ook wij niet op weg een dik en ziekelijk volk te worden dat ietwat verknipt naar voeding kijkt?
In hoeverre zijn de adviezen die we krijgen van instanties zoals het Voedingscentrum objectief? Het is immers een door de overheid gesubsidieerde instantie; een overheid die ook de economische belangen van onze landbouw en visserij in portefeuille heeft. Waarom wordt schoolmelk bijvoorbeeld nog altijd fanatiek gesubsidieerd, terwijl bij de slogan "melk is goed voor elk" inmiddels wel wat kanttekeningen kunnen worden geplaatst? En wie controleert de gezondheidskeurmerken? Is het niet pure misleiding om chips of frituurvet als "gezonde keuze" te bestempelen? Horen dat soort logo's niet juist toebedeeld te worden aan dingen die aan bomen groeien?

In Defence of Food heeft bij mij de nodige vragen opgeroepen over hoe het hier bij ons is geregeld. En ieder antwoord dat ik vind roept weer nieuwe vragen op. Kortom, op de thema's uit In Defence of Food kan ik voorlopig nog wel even kauwen. Wordt dus vervolgd.

12 opmerkingen:

  1. Praat me niet over dat "gezonde keus"logo.Het suggereert het verkeerde.In een boek las ik ooit,dat je moet eten,wat je grootmoeder als voedsel herkent. Daar houd ik me aan. Liefst zo eenvoudig en onbewerkt mogelijk. groeten Izerina

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Klinkt erg interessant, ik denk dat ik dat boek binnenkort ook eens ga lezen. Heb gelukkig wel van jongs af aan meegekregen altijd kritisch te kijken naar instanties als het voedingscenturm, om de genoemde redenen.

    Ben nu bezig in een boek van Marianne Thieme, 'de eeuw van het dier'. Ze maakt interessante vergelijkingen en het leest vlot weg.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Als je de link wilt weten tussen voedsel en de toegenomen hart- en vaatziekten, kijk dan op youtube eens het filmpje: "Sugar, the bitter truth"... (ook hier geeft de titel eigenlijk alles al weg, maar het is zéker de moeite waard om te kijken!)

    Ik heb ook dit boek gelezen, in het Nederlands (Een pleidooi voor echt eten). Zeer goed boek.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. De meeste logo's worden bedacht door diezelfde industrie.
    Hoe kan chips het logo wel hebben? En appelsap van biologische boer niet? (Er zaten te weinig vezels in het laatste product...)

    Kortom laten we zelf weer eens gaan nadenken...

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Geweldig boek hè? ;)

    Mijn man en ik zijn na het lezen van het boek zo bezield geraakt dat we hebben gesteld: "geen processed foods meer!" (hoe vertaal je dat mooi? hihi..)

    En op een hoop gezeur van buitenaf na ("je kunt toch niet naast de maatschappij gaan leven?") bevalt dat echt prima.

    Ik vond die redenatie van de overgrootmoeder ook een mooie. Het is goed om dat in gedachten te houden wanneer je door de winkel loopt op zoek naar iets te eten

    En wat betreft die Amerikaanse industrie.. volgens mij zijn wij heel hard op weg om die zo goed als na te bootsen. Misschien met als enige verschil nog dat zij een pizza als snack zien en wij (tenminste nog) als avondeten.. ;)

    groetjes!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Vaak vind ik in je stukjes zoveel herkenning, er zijn zoveel zaken in de maatschappij waar ook mijn man en ik onze vragen bij gaan stellen. Maar daardoor vallen er ongeloof'lijk veel zekerheden weg. En blijken waarheden geen waarheden te zijn. Het kost veel energie om uit alles het beste te kiezen door alle 'ruis' er om heen weg te halen. Soms voelen we ons ook gedesillusioneerd, beetgenomen, doordat we er van uit zijn gegaan dat bepaalde adviezen uit 'bestwil voor het volk' zijn gegeven, maar waarvan later blijkt dat het uit 'bestwil voor iemands al dikke portemonnee' was. (economische belangen enz.) Aan de andere kant is het ook een grote uitdaging en bevrijdend om zelf keuzes te kunnen maken en te leren maken over alles wat er in de maatschappij gebeurd. Bedankt weer voor je blog en ook jij veel succes in je 'zoektocht', groetjes, Wendy

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Het is wel duidelijk dat er iets serieus mis is met de algemene kijk op voedsel en ongelooflijk wat de voedselindustrie allemaal flikt. Ik kan je wel zeggen dat je genoeg stof gaat hebben voor op je weblog, voor jaaaaren! :-)

    Genoeg onderwerpen, de zuivelindustrie, wel of geen melk, bioindustrie, antibiotica gebruik bij dieren, wel of geen vlees, vleesvervangers, GGO voedsel, Monsanto, biologisch of lokaal, de verschillende soorten vetten, suikers, en ga maar door!

    Kijk wel uit dat je je hoofd niet gek laat maken, hoe meer kennis je opdoet, hoe meer je erachter komt dat je eigenlijk heel weinig weet. Op een gegeven moment is er amper nog voedsel dat je als veilig kan beschouwen en zie je door de bomen het bos niet meer. Zelfs biologisch is dan niet meer goed, en kijk je voortaan minachtend naar elk ander product in de schappen van de supermarkt.

    Nou ja, ik draaf een beetje door. (bovenstaande tekst zegt meer over mij dan over anderen). Maar ik ben erg benieuwd wat je allemaal gaat ontdekken en wat je erover gaat schrijven, ik kijk er naar uit.

    Interessante website:
    http://www.foodlog.nl

    Schaamteloze zelfpromotie: ;-)
    http://adoptielog.blogspot.com/2007/09/lactose-intolerantie-samenvatting.html

    BeantwoordenVerwijderen
  8. The China Study vind ik een echte aanrader wat betreft kennis over voeding en de gevolgen voor je gezondheid.

    Groetjes,
    Monica

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Tja, het boek zet je in ieder geval aan het denken over adviezen die je in je onwetendheid altijd voor waar hebt aangenomen. En inderdaad: er wordt gesteld dat onze oma's het aanbod in de hedendaagse supermarkt niet meer zullen herkennen. Er zijn een hoop concessies gedaan aan de voedingswaarde om de houdbaarheid van producten te garanderen. De ketens van grond tot schap zijn veel te lang geworden. Ik zie hier ook alweer een aantal goede suggesties langs komen waar ik me verder in wil verdiepen: The China Study heb ik al een paar keer horen noemen als aanrader. Ik ga hem opzoeken. En ook het hele Monsanto-verhaal wil ik nog eens verder uitspitten.

    Bottomline voor mij is om me zo goed mogelijk te informeren over ins en outs van gezonde voeding en dan zelf mijn keuzes te maken. Ik probeer niet te beschuldigend naar "de industrie", "de overheid", of "onafhankelijke" instanties te kijken, omdat zij in een bepaalde context opereren van waaruit hun standpunt soms nog wel begrijpelijk is. Uiteindelijk heb ik als consument nog altijd zelf de eindverantwoordelijkheid voor het valideren van informatie en voor wat ik koop. Maar een objectieve, eenduidige en betrouwbare bron met informatie zou op zich best welkom zijn geweest...

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Herkenbaar wat je schrijft. Voor mij is het boek 'Natural Cures - They Don't Want You To Know About' van Kevin Trudeau zo'n 'food for thought' boek geweest. Ook een aanrader. (Als je nog plek op je 'nog-te-lezen-stapel' hebt. :-)

    Heyya

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Mijn schoonzus koopt heel veel boeken over dit onderwerp en komen nadien mijn richting uit.
    Naast 'in defense of food' zijn ook 'fast food nation' 'food politics' 'stuffed and starved' 'de wereld volgens monsanto' en 'koe 80 heeft een probleem' echte aanraders.
    Ik moet eerlijk toegeven dat die engelse werken -voor mij- toch soms wat aan de moeilijke kant liggen en ik leg ze soms even weg om nadien weer te herbeginnen. Mijn schoonzus haar tempo kan ik niet aan :-)

    Bottomline is wel steeds: vermijden van bewerkte producten, geen of weinig dierlijke producten gebruiken, gaan voor biologisch lokaal gekweekt voedsel.
    En ook zo weinig mogelijk reclame toelaten, ook reclame vermomd als overheidsinformatie. (Ik weet niet hoe dat bij jullie zit, maar hier in België wordt op de nationale zender vaak reclame gemaakt voor vlees, bv certus kwaliteitslabel)

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Wauw, dát boek wil ik lezen en eigenlijk ook die boeken uit de reacties, ik ben gek op koken en dan het liefst vanuit onze tuin of gekocht bij onze biologische boerderij, dus kan dit boek mij een heleboel bijbrengen! Dank voor de tip!

    BeantwoordenVerwijderen