21 april 2013

transitiedenken

Ik weet niet hoe dat met jullie zit, maar ik ben het woord "crisis" na bijna vijf jaar behoorlijk zat. Je kan geen nieuws of actualiteiten kijken, luisteren of lezen of het gaat daarover. We bevestigen elkaar keer op keer in hoe ernstig de situatie is en welke effecten het heeft op ons leven, ons werk, ons inkomen. Natuurlijk ben ik niet blind voor de gevolgen van aanhoudende financiële spanningen, maar ik zie tegelijkertijd dat er veel hoopvolle bewegingen zijn die zorgen dat we de samenleving op een andere manier gaan organiseren. Creatiever, duurzamer, meer solidair.

Het lijkt de afgelopen weken een rode draad: ik ben bezig in het boek How Much is Enough (daar vertel ik binnenkort nog wel een keer over). Ik zag een interessante reportage van Tegenlicht, waarin transitiedenkers aan het woord werden gelaten. En last but not least: ik ben nog steeds hard bezig met mijn bedrijfje, dat eigenlijk ook een transitie is van de solistische manier waarop ZZP'ers normaal gesproken werken naar een soort gilde van vakbroeders. Zou dat allemaal toeval zijn? Of staan we aan het begin van een beweging die de samenleving op allerlei punten anders gaat organiseren?

De huidige crisis is niet alleen financieel. Er is sprake van een systeemcrisis, waarin verschillende spanningen tegelijk spelen: we zijn verslaafd aan fossiele brandstoffen, die toch echt eindig blijken te zijn. We hebben een voedselcrisis, waarbij het voedsel niet alleen erg ongelijk verdeeld is over de mensheid maar waar we bovendien 10 calorieën energie nodig hebben om 1 calorie voedsel te produceren. Er staat spanning op de solidariteit van de verzorgingsstaat, waarbij er steeds minder bereidheid lijkt om met elkaar via afdrachten voor kwetsbaren in de samenleving te betalen. De Belastingdienst te slim af zijn is bijna een nationale sport, terwijl we daarmee welbeschouwd alleen onszelf en het collectief bedotten. 

Tegelijkertijd zie ik dat de industriële kijk op de wereld het eind van zijn levensduur bereikt. Niet overal staan productiemiddelen als grondstoffen, kapitaal en arbeid centraal. Steeds vaker gaat het over duurzaamheid, ontplooiing, solidariteit, gemeenschapszin. In mijn omgeving hoor ik mensen vertellen dat zij zelf wat groenten gaan verbouwen op hun balkon, beginnen vrienden voorzichtig aan met "ontspullen" of minder vlees eten. Vrijwilligerswerk, inzamelen voor goede doelen, participeren in broodfondsen, collectieve acties om de wijk leefbaarder te maken; er is iets gaande waarbij een kleine maar duidelijke groep zelf het heft in handen neemt en niet wacht totdat knelpunten "van hogerhand" worden opgelost. Wij zijn de samenleving, dus waarom zouden we wachten?

Onze minister-president roept Nederlanders op tot stoppen met somberen en tot meer consumeren om de economie uit het slop te helpen. Het eerste juich ik toe. Over het tweede denk ik: als we hetzelfde blijven doen als we altijd deden, hoe kunnen we dan verandering verwachten? Is de huidige instabiliteit niet juist een signaal dat het allemaal wel wat soberder zou kunnen en zelfs zou moeten? Ik ben hoopvol over de creatieve energie die ik om me heen zie ontstaan. En ik wil daar deel van zijn, ik wil op mijn eigen bescheiden schaal zelf het verschil helpen maken. Door me te organiseren met anderen die ook klaar zijn om in beweging te komen, niet individueel maar als collectief. Niet vanuit een centrale institutie, maar in kleine, lokale verbanden waarin we elkaar (her)kennen. Door te ruilen (ik heb weer komboecha en kefirkorrels! Op te halen bij mij thuis, in ruil voor biologisch plantgoed!), mensen uit mijn netwerk actief aan elkaar te koppelen, jongeren op sleeptouw te nemen die een slechte startpositie hebben, door mijn kennis ter beschikking te stellen aan anderen en door niet meer bronnen te gebruiken dan ik redelijkerwijs nodig heb. Hoogdravend? Misschien. Maar volgens mij ook realistisch en haalbaar.

Als iedereen op microniveau zijn of haar steentje bijdraagt kunnen we een enorme veranderkracht in gang zetten en hoeven we niet te wachten tot "De Overheid" met de oplossing komt en De Economie weer aantrekt. De oplossing, dat zijn wij namelijk zelf.

eitjes uit eigen kip!

23 opmerkingen:

  1. Ik hoop dat de crisis ook iets positief oplevert, namelijk dat mensen weer meer oog hebben voor elkaar en meer voor elkaar over hebben. Welvaart betekent in mijn ogen ook een individualistisch manier van leven.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik denk dat het niet anders kan dan dat er weer collectieve verbanden ontstaan. Als je meer aangewezen raakt op ruilen en samenwerken dan kan het niet anders dan dat mensen elkaar op gaan zoeken. En dat vind ik inderdaad geen verkeerde ontwikkeling; in tegendeel.

      Verwijderen
  2. Een hoopgevend stukje in een tijd van somberen! Opvallend vind ik dat er weinig media zijn die echt interesse hebben in de positieve ontwikkelingen die er dus ook wel zijn. Tegenlicht is wat dat betreft een uitzondering. Ik ben benieuwd naar het boek 'How much is enough'.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik ben er nog niet helemaal uit met het boek. De gedachte erachter is interessant, maar op een rare manier ergert de toon me nogal. Het heeft iets snoeverigs, hoe de heren auteurs erover schrijven. Zodra ik het gevoel kan benoemen kom ik er op mijn blog op terug, maar ik moet er nog even op kauwen :-)

      Verwijderen
  3. De boeken over zelfvoorzienend leven en moestuinieren zijn hier in de bieb ( vele vestigingen)volledig uitgeleend. Dat vond ik zo'n grappig fenomeen.
    Ruilmiddelen nemen toe. Marktplaats viert hoogtij en ook rommelmarkten lopen goed. Er is dus wel of nog steeds een soort goedlopende economie, maar dan anders dan voorheen.
    Ik geloof erin dat er veel positiefs uit alles voortvloeit. Inderdaad gewoon gaan doen. De oplossing zijn we zelf.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Als ik zie hoe vaak ik de laatste tijd benaderd wordt voor interviews over eenvoudig en meer zelfvoorzienend leven, zegt dat inderdaad ook wel iets. Aan de andere kant: mijn bibliotheek heeft niet eens boeken over zelfvoorzienend leven en alleen erg traditionele over moestuinieren. Daar is dus nog wel wat terrein te winnen!

      Verwijderen
  4. Ik hoop nog lang genoeg te leven om die verandering waar jij over schrijft mee te maken. Als ik terugkijk naar mijn vroege jeugd begin jaren 50,was er ook meer solidariteit en samendoen.Dat komt nu weer in een andere vorm terug.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Misschien is dat inderdaad wel een goed voorbeeld: in de jaren 50 waren gemeenschappen kleiner (want: verzuild), waardoor alles minder anoniem was. Nu met de globalisering en schaalvergroting is alles zo anoniem dat mensen zich er niet meer in herkennen. Dus: terug naar de jaren 50, zonder spruitjesgeur en knellende banden, maar met gemeenschapszin en slim gebruik van de middelen die er voor handen zijn.

      Verwijderen
  5. da's waar verander de wereld, begin bij jezelf.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Helemaal eens met die laatste zin. Maar moet de economie wel perse groeien? Is er al niet genoeg voor iedereen? De manier waarop het is verdeeld, da's een punt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Eens; ik denk dat economische groei zoals dat traditioneel gedefinieerd wordt zijn beste tijd voorbij is en dat diepgang of verbinding het nieuwe streven zou moeten zijn. Dat is wat mij betreft ook groei, maar van een heel ander kaliber.

      Verwijderen
  7. Al heel wat jaren hoop ik dat we meer lokaler gaan leven: minder zinloos heen en weer gesleep, minder vervuiling, minder energie gebruik. Deze crisis komt niet voor niets: te lang werd er aleen op groei ingezet. Hopelijk is dat nu voorbij en komt er ruimte om andere waarden belangrijk te vinden. Dat zal echt niet bij iedereen gaan gebeuren, maar ik ben blij dat er meer en meer aandacht voor is.
    Voor mensen die hun baan/inkomen niet meer zeker zijn is het natuurlijk een moeilijke tijd, dat wil ik niet bagatelliseren. Ik hoop dat ze hun creativiteit kunnen inzetten om een betere samenleving te realiseren. Terug naar de 50-er jaren zou ik niet willen, het was toen erg benauwd, vind ik ook.
    Hopelijk gaan mensen de waarde weer inzien van ambachtelijke beroepen en van vaardigheden die onze grootmoeders nog vanzelfsprekend vonden: repareren, inmaken, bakken, moestuinieren en delen met je buren.
    Marjolijn.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Eens Marjolijn; het begint bij ons door bewust te kiezen voor lokaal en ons te bekwamen in vaardigheden die we in de loop der jaren vergeten zijn. Ik zeg: op naar de jaren '50 versie 2.0!

      Verwijderen
  8. Mooi stukje en je hebt helemaal gelijk; er moet iets in onze samenleving veranderen en dat kan het beste op kleine schaal beginnen. Dat is (wat mij betreft) de enige manier waarop een duurzame en grondige verandering plaats kan vinden.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat, en onze kinderen bewust opvoeden, zodat zij een generatie worden die eigen verantwoordelijkheid voor een betere wereld vanzelfsprekend vindt.

      Verwijderen
  9. Ik ben het in helemaal met je eens. Stop met somberen en zie de uitdaging in wat je kan doen met minder. Dat we ons niet laten ringeloren door de commercie maar een eigen keus maken. Een bewustere duurzame keus. in ons dorp start nu een broodfonds. Er is een energie coöperatie opgericht en we zijn bezig met een repair cafe. Alles wordt anders en ik ben er blij mee

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Geweldig! Super dat in een lokale gemeenschap zoveel initiatief wordt genomen. Gebeurt dat op burgerinitiatief?

      Verwijderen
  10. Het boek: "Groeten uit transitie" gaat over die verandering. Het is een praktisch boek, geschreven door 5 blogmadammen. Fijn om te lezen nog toffer om te doen.
    Er zijn gelukkig al een hoop mensen bezig met de verandering.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Een eyeopener. Dank je.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. De aflevering van tegenlicht waar je over schrijft, heb ik nog niet gezien. Dank voor de aanrader. Heb namelijk laatst wel de aflevering over overvloed gezien. Erg interessant.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. De aflevering over overvloed heb ik niet gezien; ga ik meteen even opzoeken want dat klinkt ook interessant. Dank voor de tip!

      Verwijderen