kwaad

Ik besef dat het na zo´n lange stilte aan mijn kant een wat luchtiger retour op zijn plaats was geweest. Maar het is een actueel thema dat me erg bezig houdt: hoe kan ik omgaan met kwaad? Extremisme, oorlog, integriteitskwesties binnen de politiek, het zijn een paar voorbeelden van onderwerpen die het nieuws bepalen, maar het kwaad krijgt op dit moment zonder twijfel grotere media aandacht dan het goede.

Mijn eerste reflex is om me terug te trekken: door geen nieuws meer te volgen word ik er niet meer continu mee geconfronteerd en kan ik blijven geloven in een mooie wereld waarin mensen het beste met elkaar en met de aarde voor hebben. Maar ik leef niet in een zeepbel met alleen maar mooie regenboogkleuren; de rauwe werkelijkheid speelt zich regelmatig voor mijn ogen af in de vorm van agressie in het verkeer, gedumpt afval of overvallen op oude mensen in mijn wijk. En het gaat niet weg door simpelweg mijn ogen ervoor te sluiten.

Maar hoe er dan mee om te gaan, zonder mijn optimisme en geloof in de goedheid van de mens te verliezen? Dat is best een worsteling. Het begint al met de vraag wat 'Het Kwaad' eigenlijk is. Want de perceptie van kwaad is sterk persoonlijk. Je kunt hier een religieuze, levensbeschouwelijke of filosofische zienswijze op na houden. Bovendien heb je moreel kwaad, waarmee ik vooral slechte daden door individuele personen bedoel, maar je hebt ook vormen van kosmisch kwaad of onheil, zoals natuurrampen. Dat laatste is deels te verklaren door de manier waarop wij de laatste decennia met de aarde omgaan, waarmee we toch weer terug zijn bij het eigen moreel.

Zelf ben ik er nog niet goed uit hoe ik balans vind tussen wel met beide benen in de wereld blijven staan en mezelf tegelijk te beschermen tegen de overdaad aan berichten over geweld, oorlog, onrecht en terreur. Ik merk dat ik er iets beter mee om kan gaan als ik kwaad zie als de vanzelfsprekende tegenhanger van goed: goed en kwaad is net als andere duale verschijnselen (eb/vloed, man/vrouw, dag/nacht, zon/maan) waarbij het één niet zonder het ander bestaat. Het is wat kort door de bocht om te beweren dat goed alleen bestaat bij de gratie van het kwaad, maar feit is wel dat iedereen beide kanten in zich heeft. En daarmee ook de keuze heeft welke kant hij het meest tot uitdrukking laat komen. Wat anderen kiezen is lastig te beïnvloeden, maar zelf heb je altijd de mogelijkheid om aan de goede kant van het spectrum te blijven. En dat geldt voor iedereen. Ook voor iedere individuele pro-Russische rebel en iedere Oekraïner. En voor de beul van IS. En voor de schutters die een bloedbad aanrichtten op de redactie van Charlie Hebdo. En voor elke hooligan die met zijn dronken kop in Rome tekeer ging.

Sociale dieren als we zijn kopiëren we wat we in onze omgeving ervaren. Als agressie en gewetenloosheid de overhand hebben in je directe omgeving is de reflex om je daar tegen te wapenen met boosheid, cynisme of afstandelijkheid niet verwonderlijk. Maar wat gebeurt er als je stoïcijns vriendelijk en hulpvaardig blijft? Als je in al je handelen het goede de boventoon laat voeren om zo te proberen een subtiele maar belangrijke tegenbeweging in gang te zetten? Wat nou als je gewoonweg weigert te accepteren dat het kwaad een krachtiger PR-apparaat heeft dan het goede?

Met de heftigheid van de nieuwsberichten die we voorgeschoteld krijgen valt het niet mee de menselijkheid in de ander te blijven zien. Maar door de eeuwen heen zijn er zoveel helden geweest die er wel onder extreme omstandigheden in geslaagd zijn in hun eentje de wereld een betere plek te maken. Mahatma Gandhi, de dalai lama, Moeder Teresa, Nelson Mandela; aan hun verhalen kun je je vastklampen, zij zijn het bewijs dat geweldloos (!) strijden voor het goede wel degelijk verandering teweeg kan brengen. Misschien is dat wel het meest krachtige tegengif in deze tijden: zoek bij een overdosis kwade krachten actief naar inspiratie, schoonheid en empathie en probeer iedere dag binnen je eigen mogelijkheden de wereld een stukje mooier te maken.

Hoe zorgen jullie dat de negativiteit uit de wereld je niet teveel overspoelt?