nieuw idealisme

De tijd rond kerst is voor mij altijd een periode van bezinning. Vaak zijn de laatste dagen tot mijn persoonlijke 'kerstreces' bijzonder hectisch (zo ook dit jaar), maar als ik eenmaal vrij heb dan begint automatisch het opmaken van de balans van het afgelopen jaar. Het is niet eens dat ik er bewust voor ga zitten; het komt bovendrijven tijdens overpeinzingen, jaaroverzichten, terwijl ik een boek lees of in meditatie. Kennelijk moet een jaar netjes afgesloten en voorzien worden van het juiste label in mijn onderbewuste systeem. Dit jaar is voorbij gevlogen en er zijn veel mooie dingen gebeurd: we zijn getrouwd, we hebben een prachtige reis gemaakt en een heerlijk feest gehad met vrienden en familie. De kinderen zijn gezond en zitten lekker in hun vel, mijn werk gaat goed, dus al met al krijgt het jaar voor mij persoonlijk een krulletje.

Maar bekijk ik dingen meer op macroniveau dan is er nog steeds weinig ruimte voor optimisme: het klimaat verandert merkbaar en snel (wist u trouwens dat ik zo'n beetje in het putje van Nederland woon?), de financiële sector is nog steeds too big to fail maar, zo is gebleken, ook too big to change. Homohaat en intolerantie tussen religies laait dicht bij huis op, overheden en grote bedrijven beginnen inbreuk op privacy vanzelfsprekend te vinden. En in plaats van grote verontwaardiging in de samenleving over deze ontwikkelingen merk ik steeds vaker een soort gelatenheid of onverschilligheid die me ernstig zorgen baart.

Hoe gaan we de wereld weer vooruit helpen in plaats van met zijn allen afwachten wat ons overkomt? Wat is mijn aandeel daar in? Het voelt zo machteloos; als een soort Don Quichot vechten tegen windmolens. Want: wat begin je als individu tegen zulke grote problemen als failliete landen, klimaatproblematiek, mensenrechtenschendingen?

Er zit natuurlijk een rare tegenstrijdigheid in mijn verhaal: ik begin mijn stukje met hoe goed dit jaar voor mij en mijn familie is geweest, terwijl om me heen zaken aan het afbrokkelen zijn. Ik schat in dat dat één van de grootste problemen is bij het aanpakken van misstanden: om ons heen gaat het goed. Ja, er zijn mensen werkeloos, er zijn schulden, maar op de schaal der dingen heeft Nederland het redelijk voor elkaar en ontbreekt een directe prikkel om collectief de handen ineen te slaan. Dat voelt hypocriet en daar wil ik ook zeker mijn ogen niet voor sluiten. Sterker nog, daar wil ik mijn verantwoordelijkheid voor nemen. De vraag is alleen: hoe?

Kijk ik naar mezelf dan is één van de grootste drempels om me in te zetten voor een betere wereld een chronisch gebrek aan tijd. En direct nu ik dit opschrijf overvalt me een gevoel van schaamte, want: ik zie wat er gebeurt, maar ik heb het te druk met mijn 'eigen hachje' om me in te zetten voor het collectief? Vind ik echt het werken voor een vakantie of een paar nieuwe schoenen belangrijker dan me inzetten voor het grotere geheel? Een idealist van likmevestje. Of is het omdat in de directe omgeving de zichtbare noodzaak ontbreekt en ik, totdat het zover is, door kan struisvogelen? Allebei conclusies die me bepaald niet vrolijk maken.

Toch weiger ik te geloven dat de mens van nature egoïstisch is en dat er dus niets te veranderen valt aan grote misstanden. Miljoenen jaren is de mens al in staat tot grootse dingen door samenwerking. Democratie, revoluties, ontwikkelingshulp, stakingen, de bouw van pyramides, er zijn talloze voorbeelden te vinden waarin groepen mensen in staat zijn gebleken het verloop van de geschiedenis te beïnvloeden. Zoals ik eerder al schreef heb ik een tijd geleden mijn meditatie weer consequent opgepakt en zie ik steeds helderder dat er op macroniveau eigenlijk geen onderscheid is tussen 'ik' en 'de rest'.

We zijn allemaal onderdeel van één systeem en iedere handeling die ik doe beïnvloedt, bewust of onbewust, het collectief. Ik kocht gisteren fairtrade rijst, waardoor een boer in Azië een eerlijke prijs krijgt voor zijn oogst, waardoor hij zijn kinderen naar school kan sturen, waardoor zij een betere toekomst hebben en daarmee weer anderen vooruit kunnen helpen. Mijn buurvrouw is lerares op een VMBO en zij leert meisjes van 14 en 15 jaar uit sociaal zwakke gezinnen voor zichzelf op te komen, een vak te leren en op eigen benen te staan, waardoor zij meer zelfvertrouwen krijgen en leren onafhankelijk te worden van instanties. Mijn dochter heeft in groep 8 van de basisschool haar eindmusical mogen zingen in een verzorgingshuis en dat heeft er toe geleid dat zij gisteren (inmiddels 15 jaar en in 4 VWO) een paar open sollicitaties voor vrijwilligerswerk heeft rondgebracht naar verzorgingshuizen in de buurt om iets bij te kunnen dragen voor de mensen daar.

Iedere daad van ons heeft impact op het collectief. Dat geldt zowel voor het toebrengen van schade (door onverschilligheid, egoïsme, kortzichtigheid, intolerantie) als voor het zijn van de oplossing. Met schuldgevoel over misstanden los je als individu niets op. Door bewust constructief gedrag te hanteren veroorzaak je misschien grotere impact dan waar je je tot nu toe van bewust was. En iedereen kan daar op zijn eigen micro-niveau iets aan doen: vrijwilligerswerk, een lief kaartje aan een eenzame oudere, soep brengen aan een zieke, vegetarisch eten, de auto laten staan, glimlachen naar onbekenden. We zullen daarmee niet in één klap de revolutie ontketenen, maar wel binnen onze eigen invloedssfeer een keten aan positiviteit in gang zetten die stukje bij beetje de wereld verandert.

Ik wens iedereen warme, gelukkige en fijne dagen en ik hoop jullie allemaal weer te 'zien' in 2014.