transitiedenken

Ik weet niet hoe dat met jullie zit, maar ik ben het woord "crisis" na bijna vijf jaar behoorlijk zat. Je kan geen nieuws of actualiteiten kijken, luisteren of lezen of het gaat daarover. We bevestigen elkaar keer op keer in hoe ernstig de situatie is en welke effecten het heeft op ons leven, ons werk, ons inkomen. Natuurlijk ben ik niet blind voor de gevolgen van aanhoudende financiële spanningen, maar ik zie tegelijkertijd dat er veel hoopvolle bewegingen zijn die zorgen dat we de samenleving op een andere manier gaan organiseren. Creatiever, duurzamer, meer solidair.

Het lijkt de afgelopen weken een rode draad: ik ben bezig in het boek How Much is Enough (daar vertel ik binnenkort nog wel een keer over). Ik zag een interessante reportage van Tegenlicht, waarin transitiedenkers aan het woord werden gelaten. En last but not least: ik ben nog steeds hard bezig met mijn bedrijfje, dat eigenlijk ook een transitie is van de solistische manier waarop ZZP'ers normaal gesproken werken naar een soort gilde van vakbroeders. Zou dat allemaal toeval zijn? Of staan we aan het begin van een beweging die de samenleving op allerlei punten anders gaat organiseren?

De huidige crisis is niet alleen financieel. Er is sprake van een systeemcrisis, waarin verschillende spanningen tegelijk spelen: we zijn verslaafd aan fossiele brandstoffen, die toch echt eindig blijken te zijn. We hebben een voedselcrisis, waarbij het voedsel niet alleen erg ongelijk verdeeld is over de mensheid maar waar we bovendien 10 calorieën energie nodig hebben om 1 calorie voedsel te produceren. Er staat spanning op de solidariteit van de verzorgingsstaat, waarbij er steeds minder bereidheid lijkt om met elkaar via afdrachten voor kwetsbaren in de samenleving te betalen. De Belastingdienst te slim af zijn is bijna een nationale sport, terwijl we daarmee welbeschouwd alleen onszelf en het collectief bedotten. 

Tegelijkertijd zie ik dat de industriële kijk op de wereld het eind van zijn levensduur bereikt. Niet overal staan productiemiddelen als grondstoffen, kapitaal en arbeid centraal. Steeds vaker gaat het over duurzaamheid, ontplooiing, solidariteit, gemeenschapszin. In mijn omgeving hoor ik mensen vertellen dat zij zelf wat groenten gaan verbouwen op hun balkon, beginnen vrienden voorzichtig aan met "ontspullen" of minder vlees eten. Vrijwilligerswerk, inzamelen voor goede doelen, participeren in broodfondsen, collectieve acties om de wijk leefbaarder te maken; er is iets gaande waarbij een kleine maar duidelijke groep zelf het heft in handen neemt en niet wacht totdat knelpunten "van hogerhand" worden opgelost. Wij zijn de samenleving, dus waarom zouden we wachten?

Onze minister-president roept Nederlanders op tot stoppen met somberen en tot meer consumeren om de economie uit het slop te helpen. Het eerste juich ik toe. Over het tweede denk ik: als we hetzelfde blijven doen als we altijd deden, hoe kunnen we dan verandering verwachten? Is de huidige instabiliteit niet juist een signaal dat het allemaal wel wat soberder zou kunnen en zelfs zou moeten? Ik ben hoopvol over de creatieve energie die ik om me heen zie ontstaan. En ik wil daar deel van zijn, ik wil op mijn eigen bescheiden schaal zelf het verschil helpen maken. Door me te organiseren met anderen die ook klaar zijn om in beweging te komen, niet individueel maar als collectief. Niet vanuit een centrale institutie, maar in kleine, lokale verbanden waarin we elkaar (her)kennen. Door te ruilen (ik heb weer komboecha en kefirkorrels! Op te halen bij mij thuis, in ruil voor biologisch plantgoed!), mensen uit mijn netwerk actief aan elkaar te koppelen, jongeren op sleeptouw te nemen die een slechte startpositie hebben, door mijn kennis ter beschikking te stellen aan anderen en door niet meer bronnen te gebruiken dan ik redelijkerwijs nodig heb. Hoogdravend? Misschien. Maar volgens mij ook realistisch en haalbaar.

Als iedereen op microniveau zijn of haar steentje bijdraagt kunnen we een enorme veranderkracht in gang zetten en hoeven we niet te wachten tot "De Overheid" met de oplossing komt en De Economie weer aantrekt. De oplossing, dat zijn wij namelijk zelf.

eitjes uit eigen kip!