herfsttuin

Een heerlijke zonnige middag in de tuin, wat een kadootje! Je ziet en ruikt dat de herfst in aantocht is, maar tegelijkertijd is de tuin nog weelderig en groen. In onze wijk is veel bestrating en weinig groen. Ik kies er dus bewust voor om de boel niet al te strak te organiseren, om zo een veilig toevluchtsoord te zijn voor vogels en insecten. En dat ik niet al te georganiseerd van aard ben laat ik dan maar even buiten beschouwing.

De aardappelbakken heb ik ingezaaid met winterrogge; een groenbemester die ervoor gaat zorgen dat ik de bakken volgend jaar zonder problemen opnieuw kan gebruiken zonder ze helemaal van nieuwe aarde te voorzien. Verder heb ik wat winterpostelein ingezaaid tussen de tuintegels, nu ik officieel het laatste maaltje raapsteel heb verwerkt. Winteruien en knoflook zijn her en der door de tuin geplant, zodat ik aan het begin van volgend seizoen alvast een nieuwe voorraad heb. Ik ben niet al te grondig geweest met wieden, want mijn gevederde vriendinnen krijgen deze week eindelijk de langverwachte puppyren, waarmee ik ze als wandelende wiedmachines door de tuin kan verplaatsen.

Kip Nugget is niet nieuwsgierig , maar houdt alles wel goed in de gaten. Zeker als we aan haar plantenbakken zitten.

Tussen het weelderige groen stonden nog wat bollen knoflook. Voor we deze naar binnen halen mogen ze nog even naast de augurkenplant in de zon blijven drogen.

Deze tomaatjes gaan niet meer rijpen vermoed ik. Op zoek dan maar naar een lekker recept voor groene tomaten. Tot ik iets gevonden heb dat mijn goedkeuring kan wegdragen mogen ze nog even aan hun takje blijven hangen.

Tomaat en lavendel groeien naast elkaar in een plantvak op de zuidmuur....



...en trekken nog volop vliegverkeer.

Maar ook de herfstige, niet-gevleugelde collega is alweer actief.

Een niet-ingewijde zou dit hoekje chaotisch noemen. Ik noem het "natuurlijk" ;)

dilemma's

Ik ben inmiddels alweer een tijdje zelfstandig ondernemer. De vrijheid en de eigen verantwoordelijkheid bevallen me prima. Ik ben wel een "veilige" ondernemer: ik heb geen grote investeringen hoeven doen waardoor ik mijn risico's redelijk beperk, ik ben keurig verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid (duur!) en ik spaar keurig voor mijn pensioen en voor periodes van financiële tegenslag. Naast wat elektronica, representatie, vakliteratuur en kantoorartikelen geef ik maar weinig uit aan mijn bedrijfje en bij wat ik wel uitgeef let ik erg op de kleintjes.

Maar nu doet zich een dilemma voor. Voor mijn werk ben ik afhankelijk van mijn auto. Ik rijd al jaren in hetzelfde autootje, maar de jaren beginnen te tellen en mijn afstanden nemen toe. Omdat de auto op LPG rijdt die ik vervolgens weer compenseer, is het weliswaar geen supergroene oplossing, maar het is minder schadelijk dan diesel of benzine. Maar, eerlijk is eerlijk, over de snelweg is met mijn auto niet de meest comfortabele ervaring en de veiligheid is in nieuwere auto's een stuk beter gewaarborgd.

Door een samenloop van fiscale voordelen en milieupremies is het op dit moment voor ondernemers erg aantrekkelijk om een fonkelnieuwe elektrische auto te kopen. Sterker nog; door zakelijk in zo'n auto te gaan rijden ben ik in mijn situatie in een aantal opzichten voordeliger uit. Maar ergens knaagt het. Ja, het is een groene auto, maar weegt groen rijden op tegen de milieu-aanslag die het produceren van zo'n atuo betekent? Is het al met al niet gewoon "groener" om mijn huidige auto op te rijden tot hij echt niet meer te repareren is? Zou ik ooit bereid zijn geweest om zo'n decadente investering te doen als er geen positieve prikkels vanuit de overheid waren geweest? Eén ding staat voor mij vast: de aanschaf van een nieuwe auto was dan überhaupt niet in me opgekomen.

Ik ben dus er niet uit. Ik vind het een goede zaak dat de overheid stimuleert dat er milieubewuste keuzes worden gemaakt. Maar als deze stimuleringsmaatregel betekent dat een prima auto vervroegd wordt afgedankt om plaats te maken voor een state-of-the art nieuw exemplaar, dan schiet het zijn doel ergens toch voorbij? Of zie ik iets over het hoofd?

Een soortgelijk dilemma heb ik als het gaat om de fiscale regels die huizenbezit voor een brede groep toegankelijk maken. Een prima uitgangspunt wat mij betreft, maar wel een die me voor een morele keuze stelt. Op dit moment heb ik mijn hypotheek voor een groot deel afgelost, als onderdeel van mijn wens om financieel zo onafhankelijk mogelijk te zijn. Het punt is daarmee bereikt dat ik, als ik verder aflos, mezelf fiscaal in de vingers snijd. Kort en goed: meer aflossen kost me geld.

Af en toe heb ik het gevoel dat goedbedoelde prikkels lang niet altijd uitpakken zoals ze bedoeld zijn. De keuze of ik mijn hypotheek helemaal zal aflossen en mijn verlies zal nemen heb ik nog een tijdje voor me uit geschoven in afwachting van de politieke ontwikkelingen. En ik moet er nog flink wat nachtjes over slapen voor ik de knoop doorhak of er een nieuwe, groene auto voor mijn deur gaat komen. Wat zouden jullie adviseren?

tuinseizoen

Vorig jaar had mijn tuin nog overwegend de kenmerken van een siertuin. Dit jaar heb ik voor het eerst groenten en kruiden de hoofdrol gegeven, niet alleen in mijn tuin, maar ook in de vierkante meterbak op mijn dakterras. Nu het hoogtepunt van het tuinseizoen voorbij is, is het tijd om eens te inventariseren welke lessen het eerste jaar groenten uit eigen huis-tuin-en-keuken-tuin me geleerd heeft.

• Ik moet voortaan minder eigenwijs zijn over wat wel en wat niet kan groeien in de volle grond van een oerhollandse tuin. Wel: uien, traditionele groenten als raapsteel, sla, bieten, pastinaken, kool, rabarber. Niet (of alleen onder speciale aangepaste omstandigheden): tomaat, komkommer, artisjok, aubergine. Ik las het keer op keer, maar kennelijk moest ik het eerst zelf ervaren voor ik het voldoende serieus nam. Mental note voor volgend jaar: richt je op planten die bewezen geschikt zijn voor dit klimaat. Op een zuidmuur deden de tomaten het overigens prima, dus dat wordt strategie voor de volgende keer.
• De vierkante meter bak is geschikt voor planten die niet diep wortelen, zoals pluksla en andere bladgroentes. Indien je dieper wortelende groenten wilt kweken kun je ervoor kiezen om twee bakken op elkaar te stapelen of het in diepere containers of bakken te planten. De oogst in mijn vierkante meter bak begon veelbelovend, maar uiteindelijk kregen een aantal planten het moeilijk vanwege het gebrek aan wortelruimte. Volgend jaar zet ik er een verdieping bovenop.
• Het blijft vooral in de hoogzomerperiode nodig om de bodemvruchtbaarheid te verhogen. Geel blad, rare dunne sprieterige groei, gebrek aan vruchtontwikkeling, het kan allemaal te maken hebben met te weinig voedingswaarde in de grond. Vooral vruchtgewassen zoals courgette kunnen heel gulzig zijn en vereisen gedurende het seizoen regelmatige bijvoeding, bijvoorbeeld in de vorm van (verdund!) bokashisap.
• Sommige dingen laten zich niet regisseren. Een droge periode afgewisseld met een paar weken van enorme regenbuien zorgen ervoor dat planten weinig weerbaar zijn. Op dat punt moet ik gewoon mijn verlies nemen.
• De bloei is dit jaar heel laat; een aantal tomatenplanten zit op dit moment nog volop in de bloemetjes. De vraag is of de vruchten zich nog tijdig ontwikkelen om in een salade of soep te verwerken. Dat neemt niet weg dat er genoeg recepten te vinden zijn om groene tomaten te verwerken tot een smakelijk gerecht.
• Ik ga me voor volgend jaar meer verdiepen in natuurlijke bestrijdingsmiddelen en combinatiebeplanting. Mijn mais is helemaal vergeven van de bladluis en daardoor een zielig rijtje schrompelige korreltjes. De slakken hebben zich flink uitgeleefd op het blad van mijn pompoenen en courgettes. Aan het begin van het seizoen verwijderde ik ze nog blijmoedig met de hand, maar toen de klad daar in kwam hebben de slakken van me gewonnen.
• Haal de aardappelen pas uit de containers als je ze wilt gaan eten. Onder de grond kun je ze gemakkelijker bewaren dan bovengronds in een emmer of iets dergelijks, ook al zet je ze donker en relatief koel weg.
• Laat van iedere succesvolle soort één exemplaar doorschieten zodat je zaad kunt winnen voor het volgende seizoen. Het is even werk, maar het scheelt geld en het is erg bevredigend om 100% eigen kweek te hebben. Leg wel goed vast welk zaad van welke soort je hebt geoogst, want onzorgvuldige administratie op dit punt wreekt zich in het volgende jaar (ik heb bijvoorbeeld geen flauw benul meer hoe de tomaten heten die het zo goed doen op de dak van het kippenhok).
• Met kruiden kun je bijna niet mis gaan. Het blijkt ongelofelijk simpel te zijn om een weelderige kruidentuin aan te leggen en bij te houden. Ze eisen weinig, zijn niet gevoelig voor beestjes of plagen en zijn overal voor te gebruiken.
• Vang regenwater op waar je maar kunt. Het relatief zachte water is uitstekend geschikt voor planten. Let wel op met water dat je vanaf je dak in de ton opvangt: hier zitten vaak resten van vogelpoep of bestanddelen van de dakbedekking in. Dat kun je op zich zonder problemen over de aarde gieten, maar liever niet over de vruchten.

Al met al ben ik redelijk tevreden met mijn eerste jaar groentetuinieren aan huis. Ik had een paar maaltjes heerlijk exclusieve aardappelen, regelmatig ging er een handje snijbiet door een roerbakschotel of een paar tomaatjes en pluksla in de salade. De frambozen bloeien inmiddels voor de tweede keer dus misschien volgt er nog een toegift over een paar weken. Boontjes en erwten hebben de pan nooit gehaald; tijdens het wieden een handje peulen doppen en de inhoud direct rauw opeten was te verleidelijk. De rode uien en knoflook liggen nog te drogen voor een langere houdbaarheid, maar zien er ongelofelijk lekker uit.

De fruitboompjes waren dit jaar een minder groot succes: de peer heeft de strenge vorst niet overleefd en de kers bleek een enorme luizenmagneet. Aan de appel hangt één schamel exemplaar die er bovendien niet al te florissant uit ziet. De pompoen staat nu volop in de grote donkergele bloemen, wat me rijkelijk laat lijkt om nog tot volwaardige pompoen uit te groeien. En een paar vergeten bietjes waren zo overwoekerd dat ze zich met moeite tot knolletjes met een doorsnee van zo'n 2 centimeter hebben ontwikkeld.

Nu is de tijd aangebroken om de uitgebloeide tomaten te verwijderen (voor de zekerheid niet bij de compost), de braam te stekken door middel van afleggen en zaden te winnen van de best geslaagde tomaten, sla en venkel. Deze week ga ik winterrogge halen om mijn aardappelcontainers mee te beplanten bij wijze van groenbemester. En vooral niet vergeten: te genieten van de laatzomerse oogst en van de kleuren van de vroege herfst.

Hoe is jullie tuinseizoen geweest dit jaar?

2x eten uit de tuin

weekmenu en voorraadplanning

Morgen breekt de eerste schoolweek aan waarin alles weer terug is naar normaal: geen kinderen meer op kamp, beide ouders weer volop aan het werk, het normale lesrooster is van start. Dat betekent dat de boel in huize Bewuste Eenvoud weer strakker georganiseerd moet worden. De tijd van "even snel avondeten kopen" is voorlopig voorbij. Op voorstel van dochterlief wordt niet alleen het weekmenu nieuw leven in geblazen, maar introduceren we ook een pantryplanner. Dat is een mooi woord voor een voorraadbeheer lijst.

Met twee pubers in huis is bevoorrading een hele kunst. Waar tot vorig jaar mijn jongste keurig een ochtendsnack, beker drinken en lunchtrommel mee naar school nam, is er dit schooljaar veel veranderd. Als 'brugger' met onstuitbare honger die ook nog eens op onregelmatige tijden thuis komt moeten we een andere manier van bevoorrading invoeren. Boterhammen naar school komen als deegbal uit de zware schooltas en alleen een gevulde fruitschaal of een koekje na thuiskomst is niet voldoende om de Echte Trek te stillen. Nu de kinderen vaak zonder ons thuis zijn heb ik ook geen goed overzicht meer van wat er dringend aangevuld moet worden in termen van eten, drinken of toiletartikelen. Vandaar de pantryplanner als aanvulling op het weekmenu.

"A pantry is not a place, it's an attitude" las ik ooit ergens. En dat slaat de spijker wat mij betreft helemaal op zijn kop. Ik heb niet de luxe van een kelder of een grote voorraadkast, maar ook onder het bed, in de meterkast en in het gootsteenkastje kun je een aardige buffer aanleggen. Een pantryplanner is er om de bevoorrading op peil te houden en om je voor te bereiden op onverwachte gebeurtenissen, zoals mee-eters of situaties waarin je het huis niet uit kunt.
Een pantryplanner is een lijst die met de tijd evolueert. Naarmate je langer op deze wijze je voorraden structureert zul je steeds strategischer en voordeliger inkopen. Het is echter slim om niet te ingewikkeld te beginnen:

- Zorg dat er voor iedere geopende verpakking van een veelgebruikt product (denk: zilvervliesrijst, pasta, chocoladevlokken, pindakaas) een gesloten verpakking in de kast staat of in de vriezer ligt.

- Begin met het aanleggen van een voorraad voor ongeveer één week en oefen van daaruit met het uitbreiden van je lijst, voor zover je opslagruimte dat toelaat.

- Let op de houdbaarheidsdatum. Pantryplanning heeft alleen zin met producten die langere tijd houdbaar zijn, hetzij op de plank, hetzij in de vriezer of in een donkere, koele ruimte (uien, appels, aardappelen, en dergelijke).

- Wees kritisch: koop geen aanbiedingen die je eigenlijk toch niet snel gebruikt. Denk aan de blikken uit het kerstpakket die achterin het keukenkastje staan te verstoffen: alleen omdat ze goedkoop zijn ga je je niet opeens door een grote voorraad kersen op zware siroop heen eten.

- Leg de voorraadlijst op een centrale plek. Zodra een artikel uit de voorraad wordt geopend of gebruikt, wordt dit artikel op de lijst aangekruist. Dat vormt, samen met de verse ingrediënten voor je weekmenu, de basis voor je volgende boodschappenlijst.


De beginselen van het weekmenu:

- In het weekend wordt voor de komende vijf dagen een menu vastgesteld. Dit menu geldt uitsluitend als richtlijn voor de bevoorrading, dus vooraf staat niet in beton gegoten op welke dag welke maaltijd wordt gegeten. Wel is het handig om de meest bederfelijke ingrediënten als eerste op te maken.

- Pak eventueel de folders van je lokale supermarkt of groentenboer erbij om in je menu volop te profiteren van de aanbiedingen.

- In de menulijst houd je rekening met de afspraken van die week. Zo wordt op sportavond soep met brood of een ander snel maaltje gegeten (niet te zwaar op de maag) en op de avond dat ik voor het werk elders eet zorg ik dat er iets in huis is dat de kinderen zelf kunnen klaarmaken (denk: spaghetti, gepofte aardappel met diepvrieserwtjes, quiche)

- Het menu laat ruimte voor "hutsieflutsie": het opmaken van alle overgebleven ingrediënten in een creatief maal om te voorkomen dat vergeten/ongebruikte groenten bederven. Meestal is dit de dag voor er opnieuw ingekocht wordt.