puber

Sinds een paar maanden heb ik een puber in huis. Het is hetzelfde meisje als die schattige baby van bijna veertien jaar geleden, als het peutertje dat zo hard zong op de fiets en als dat eigenwijze grietje dat zo aan mij hing. Alleen is ze heftiger en onvoorspelbaarder dan voorheen; ik kan haar niet meer lezen zoals ik tot nu toe altijd kon. Met schommelingen van bijna hysterisch gelukkig tot lethargisch of opstandig is de energie in huis in korte tijd ontzettend veranderd. En dat betekent ook iets voor mij, als opvoeder.

Zoals de meeste ouders moeder ik weliswaar vol overgave, maar ben ik in de praktijk niet veel meer dan een welwillende amateur die opeens met nieuwe dilemma's wordt geconfronteerd. Gelukkig heb ik ruim dertien jaar de tijd gehad om te oefenen, want de dilemma's lopen opeens stevig op in moeilijkheidsgraad. Het gaat niet meer om dingen als wel of geen snoepje of middagslaapje, maar over Grote Thema's: opleiding, relaties, vriendschappen, huisregels. Het is zoeken naar de balans tussen goede verbinding houden en duidelijke regels stellen. En dat is topsport.

Ik probeer deze (voor mij nog vrij nieuwe en uitdagende) fase te gebruiken als actieve beoefening van het Boeddhisme. Als training in het volledig bewust in het hier en nu leven. En in onthechten, het ontwikkelen van mededogen en wijsheid. Dat klinkt allemaal erg verheven, maar ik geef er een praktische invulling aan. Zo helpt het me als toetssteen om mijn handelen te bepalen.

• Ik realiseer me dat de functie van deze fase het bereiken van zelfstandigheid is. Dat gaat gepaard met horten en stoten. Discussie en soms conflicten horen daarbij. Onthechten is een hoofdthema in het Boeddhisme: vanuit mededogen en begrip reageren, maar je niet vereenzelvigen met het probleem. Dat klinkt makkelijker gezegd dan gedaan, maar momenten van reflectie inbouwen om niet te primair te reageren of letterlijk even afstand nemen kunnen hier heel nuttig zijn.
• Ik probeer een duidelijke voorbeeldrol te vervullen. Daarmee bedoel ik: ethisch handelen, respect hebben voor mijn omgeving, geen spelletjes spelen en niet veroordelen. Dat maakt me geen heilige (geloof me, de kinderen ervaren regelmatig dat niets menselijks mij vreemd is) maar slaat wel piketpaaltjes voor hoe een volwassene zich volgens mij hoort te gedragen in het maatschappelijk verkeer.
• Voorspelbaarheid is pubers vreemd, dus ik handel naar bevinden op het moment dat een probleem zich voordoet. Vooraf piekeren over wat er eventueel nog staat te gebeuren of achteraf gefrustreerd zijn over mijn niet al te diplomatieke reactie zijn niet constructief en vreten energie. Het hier en nu is wat telt.
• Ik probeer situaties zoveel mogelijk met tolerantie en wijsheid te beoordelen; beschuldigen of bestraffen creëert vooral spanning en conflict. Tolerantie is overigens iets anders dan alles maar goed vinden. Ik kies de belangrijke zaken en stel daar heldere grenzen (drank, drugs, mensen onrecht aandoen zijn voor mij belangrijker thema's dan zwarte nagellak of een keer te laat thuis zijn).
• Ik houd deuren open en probeer zoveel mogelijk in verbinding te blijven. Mijn puber ís nog steeds die baby, dat peutertje en dat basisschoolmeisje dat zo graag met mij op stap ging. Weliswaar is mijn plek in de pikorde opgeschoven (eerst zij zelf, dan haar vrienden, dan een hele tijd niets en dan pas haar ouders) maar dat neemt niet weg dat liefdevolle aandacht ook (of juist!) in deze fase heel belangrijk is. Niet op een bemoeizuchtige manier, maar uit oprechte interesse voor wie zij is en wie zij aan het worden is.
• Last but not least: geniet van deze fase. Hoe ingewikkeld en lastig soms ook, pubers zijn geweldige ruwe diamanten. En het slijpen om ze te laten glanzen is niet alleen aan de ouders, maar vooral ook aan het leven zelf. Geef ruimte om te oefenen met nieuwe situaties, heb vertrouwen, accepteer dat hun wereld groter en ingewikkelder wordt en zuig alle humor, schoonheid, wijsheid en verwondering op. Daar kun je als volwassene ex-puber veel van leren.