inzicht

Zo aan het eind van het jaar word je aan alle kanten om de oren geslagen met jaaroverzichten. Wat waren de centrale thema's en grote nieuwsfeiten in 2012 en wat vonden we daarvan? Volgens de media was 2012 vooral een jaar om snel te vergeten. Een jaar van crisis, werkeloosheid, ellende en het door de Maya's aangekondigde einde der tijden. Al met al geen vrolijk beeld.

Ik trof vanmiddag een citaat van Rudolf Steiner over crisis als overgangskenmerk die in mijn hoofd is blijven plakken:

"Wij leven in een overgangstijd. Weliswaar is iedere tijd een overgangstijd, maar het komt er op aan om te zien wat er in overgang verkeert. In onze tijd is er iets belangrijks in overgang, iets dat de mens diep in zijn innerlijk beroert, dat van groot innerlijk belang is.

Wanneer men met bewustzijn volgt wat het zogenaamd gevormde deel van de beschaafde wereld de afgelopen decennia heeft gedaan, dan komt men tot het uiterst treurige beeld van de mensheid die in slaap verkeert. Dat is niet bedoeld als kritiek, ook niet als impuls tot pessimisme, maar is bedoeld om krachten te kweken die de mens in staat stellen om in elk geval voor elkaar te krijgen wat nu voorlopig het allerbelangrijkste is: inzicht, werkelijk inzicht te verwerven. In deze tijd moeten we tot inzicht komen en illusies achter ons laten.

Vraag daarom niet: ‘wat moet ik doen, of wat moeten die en die doen?’ – Dat zijn misplaatste vragen. Hoe kom ik tot inzicht in de tegenwoordige verhoudingen, dát is een belangrijke vraag! Wanneer er voldoende inzicht leeft, dan zal gebeuren wat gebeuren moet. Wanneer het juiste inzicht in voldoende mate leeft, dan zal zich ook zeker datgene ontwikkelen wat ontwikkeld moet worden. We zullen met veel van het bestaande moeten breken. Wij zullen moeten beseffen dat de uiterlijke gebeurtenissen werkelijk niets anders zijn dan symptomen voor een innerlijke, in het bovenzinnelijke gebied liggend ontwikkelingsverloop waarvan niet alleen het historische leven maar ook ieder mens met zijn hele menselijke zijn, deel van uitmaakt.”
(Rudolf Steiner, 1 november 1918)

Die Maya's waren misschien zo gek nog niet. Hoe mooi zou het zijn als het einde van een kalender niet het einde der tijden maar het einde van het oude denken en een tijd van nieuw bewustzijn aankondigt? De crisis waarin we ons bevinden is meer-dimensionaal en gaat dieper dan alleen financieel: de wereld zoals we die kenden brokkelt langzaam. Olie raakt op, banken en verzekeraars blijken niet zo betrouwbaar als we altijd dachten, we worden met zijn allen dikker en zieker, we leven individualistischer dan ooit met doppen in onze oren en een smartphone voor ons hoofd en het populisme viert hoogtij.

Maar voor u droevig afhaakt door zoveel narigheid: ik ben een optimistisch mens en volgens mij zijn de eerste tekenen van inzicht en een nieuwe bewustwording al duidelijk aanwezig. Steeds meer initiatieven maken duidelijk dat er weer meer ruimte komt voor verbondenheid en wij-cultuur in plaats van het individualisme waar we de afgelopen decennia in gerold zijn. Collega-consuminderaars hebben al ontdekt dat een economie waarin zelf maken, ruilen en delen het uitgangspunt is veel meer voldoening blijkt te geven dan ongebreideld consumeren. Er ontstaan fysieke en virtuele netwerken waarin kennis, informatie maar ook idealistische initiatieven gedeeld en uitgevoerd worden. De blogcommunity is voor mij één van de mooiste voorbeelden van hoe onbekenden elkaar kunnen ondersteunen, inspireren en helpen.

Maar de eerste tekenen van nieuwe, optimistische tijden gaan verder dan dat. Mensen stellen hun huis open voor onbekenden om ze een slaapplaats te bieden of om gezamenlijk te mediteren. Crowdfunding helpt starters met mooie groene initiatieven op weg, daar waar banken niet thuis geven.Via internet worden gratis kwaliteitscursussen door diverse universiteiten aangeboden waarbij de deelnemers met elkaar een erg inpirerend netwerk vormen. Maar ook heeft een omvangrijke groep jongeren zich verenigd om de politiek te verjongen en hervormingen in gang te zetten.

Ik geloof niet dat problemen op hetzelfde niveau kunnen worden opgelost als waarop ze gecreëerd zijn. Gewoonweg weer meer spullen gaan kopen en bezuinigen op alles dat staat voor beschaving - zorg voor zwakkeren in de samenleving, cultuur, dierenwelzijn - gaat geen passend antwoord zijn op het web aan crises (maatschappelijk, milieu, politiek en spiritueel) waar we in verstrikt zitten. We hebben behoefte aan nieuwe verhalen die ons verbinden, aan ideologieën die niet verstikken, maar een moreel kompas bieden waar we op kunnen varen. Dat begint, zoals Steiner in bovenstaand citaat aangeeft, bij inzicht. En inzicht leidt er toe dat we, bewust of onbewust, beseffen wat we moeten ontwikkelen om er uit te komen. Dat gaat misschien niet met één big bang van inzicht aan het einde van een Mayakalender, maar met een heleboel individuele mini-bangetjes die met elkaar één patchwork deken van nieuw bewustzijn en daarbij passend handelen gaan creëren.

Iedereen een mooi, warm en optimistisch 2013!