dwangmatig ontrommelen

Een tijdje terug las ik ergens een artikel dat me aan het denken heeft gezet. Het ging, kort gezegd, over redenen om te ontrommelen (ik weet niet meer wie deze term als eerste gebruikte, maar ik vind het een mooi Nederlands equivalent voor het woord decluttering).

In het stukje werd op indringende wijze een aantal achtergronden genoemd voor de opruim-religie die zich in een razend tempo onder bewuste consumenten lijkt te verspreiden. Zo werd er gesteld dat het verlangen naar weggooien en opruimen vaak een reactie is op de chaotische wereld van tegenwoordig. Weinig spullen in een geordend huis geeft een gevoel van controle.  Ook werd ontrommelen vergeleken met een aflaat: door je te ontdoen van spullen los je het schuldgevoel af dat rücksichtslos consumeren - bewust of onbewust - in je heeft losgemaakt. Daarnaast kan er volgens de auteur achter het opruimen een idee zitten dat uiteindelijk alles goed komt, als je woonomgeving eenmaal netjes en op orde is.

De schrijfster van het artikel wees er op dat het - in haar ogen dwangmatig - streven naar een lege woonruimte, gevoel en sensualiteit aan een huis ontneemt. Ze daagde de lezer uit om te erkennen dat de diepere laag achter opruimen niets anders is dan angst.

In eerste instantie riep het stuk weerstand in me op. Ik vond het nogal flauw om de fundamentele keuze om met minder spullen toe te kunnen (en te willen!) af te doen als een aflaat. Ik was eigenlijk een beetje beledigd. En wat nou angst? Kom op zeg, wat heeft het wegdoen van spullen nu met angst te maken? Is het niet juist dapper om je van alle ballast te ontdoen? Maar nu ik er wat langer over nadenk merk ik dat het misschien toch iets genuanceerder ligt.

De aandrang tot spullen hamsteren en de aandrang tot spullen wegdoen zijn in feite twee kanten van dezelfde medaille. Een hamsteraar wordt onrustig bij het idee dat hij misgrijpt als hij mogelijk ooit iets nodig heeft. Als buitenstaander identificeer ik dat gevoel - dat ik bij mezelf helemaal niet herken - meteen als angst. Maar graaf ik wat dieper in mijn eigen beweegredenen, dan moet ik erkennen dat ik stiekem een raar soort bindingsangst heb. Ik voel me beperkt in mijn bewegingsruimte (letterlijk en figuurlijk) als ik teveel materiële zaken om me heen heb. En daarom ontdoe ik me het liefst van zoveel mogelijk spullen.

Wat we gemeen hebben, de hamsteraar en de ontrommelaar, is dat we onze dieper liggende angst niet zomaar aanvaarden, maar het vertalen naar bepaald gedrag. En beide vormen van gedrag hebben, als je het helemaal af pelt, met controle te maken. De hamsteraar vindt rust in het onafhankelijke idee dat hij ooit alles tot zijn beschikking zal hebben wat hij maar nodig kan hebben. De ontrommelaar vindt rust in het idee dat hij, als hij zich ooit ontdaan heeft van alle ballast, vrijheid en overzicht zal hebben.

Tot welke conclusie leidt deze overpeinzing? Voor mij leidt het tot de erkenning dat ontrommelen om het ontrommelen, hoezeer ik dat ook zou willen ontkennen, gedrag is dat voortkomt uit (irreële) angst en verlangen naar controle.
De volgende keer dat ik mezelf ietwat verwilderd met lege vuilniszakken door het huis zie dwalen op zoek naar dingen om weg te doen, hoop ik bewust een pas op de plaats te maken. Maar ontrommelen als resultaat van een bewust proces van loslaten, als een doorvoelde actie om het leven te scheppen dat ik graag voor mij en mijn gezin wil, is een ander verhaal.

De uitdaging is alleen om op tijd het verschil te herkennen.